Rondvliegend zand, Hoek van Holland
Het is 22 mei, een zonnige dag in de duinen van Hoek van Holland. Na een flinke wandeling loop ik via het duinpad terug naar mijn startlocatie. Kijk nog links en rechts van het pad op zoek naar insecten. Zie rechts van het pad zand de lucht in vliegen. Hier gebeurt iets vreemds! Alle alarmbellen gaan af. Camera maar weer uit mijn tas gehaald. Ja hoor nu zag ik toch echt wéér zand de lucht in gaan. Eén tel later zag ik een dame haast maken om een ondergronds nest uit te graven.
Uit ervaring weet ik dat dit geen goed teken is en op ieder moment de jacht geopend kan worden. De dame is dan ook in een oogwenk vertrokken. Nu is het wachten. Zal ze op zoek zijn naar haar doelwit?
Roerloze spin
Het duurt even, en ze is weer terug. Intussen ben ik van positie veranderd en hou ik de dame in kwestie goed in de gaten. Ik kijk vanuit hier om mij heen. Hé, daar ligt een spin roerloos op de grond. Zou dit het slachtoffer kunnen zijn? Kijkend in de richting van het nest haast de dame zich nu om het gat wat groter te maken.
Er zijn kapers op de kust! In de insectenwereld besluipen sluipwespen elkaars prooi. Al gauw komt ze mijn richting op en gaat recht op haar doel af. De spin die ik eerder al roerloos zag liggen is wel degelijk het slachtoffer van deze dame.
De dame is dus een spinnendoder.
Hoe sleep je een spin
Ze moet goed haar best doen om deze grote spin te verslepen. Met haar slanke, iele lijf weet ze de spin in een aantal halen te verslepen richting het nest. Met haar kaken aan de poot van de spin geklemd loopt ze achterwaarts richting haar nest. Nu zie ik ook goed dat de spin een mannetje is.
Intussen rent ze ook naar het nest. Man o man, zwaar onderschat. De ingang moet tocht groter. Tussen het verslepen door maakt ze de ingang ruimer. Bij de laatste ruk achterwaarts met de spin tussen haar kaken in geklemd glijdt de spinnendoder het nest in en verdwijnt dan ondergronds.
Wie waren dat?
Thuis aangekomen probeer ik de namen van de spinnendoder en de spin te achterhalen.
Gelukkig heb ik wat foto’s gemaakt. Met behulp van de Obsidentify APPS kom ik erachter dat de dame een roodpotige kruisspinnendoder is, een sluipwesp uit de familie spinnendoders. Het zijn specialisten, wielwebspinnen staan op het menu van hun nageslacht. Ze zijn overwegend zwart met opvallende witte vlekken op het achterlijf. De poten zijn deels rood, het lichaam is 8 tot 13 mm lang. Deze omschrijving klopt met wat ik op de foto heb vast gelegd.
Nu nog zien welke spin het slachtoffer is geweest.
Met de Obsidentify APPS krijg ik de volgende naam door: een platte wielwebspin. Deze spin behoort tot de wielwbspinnen. Het achterlichaam met donkere, smal licht omzoomde bladfiguur, van boven met symmetrische, puntvormige verdiepingen. Het lichaam is 7 tot 10 mm lang, opvallend plat, iets glanzend, basiskleur roodbruin tot zwartbruin. Het was een mannetje omdat het geslachtsorgaan typische bokshandschoentjes zijn zoals ik deze omschrijven kan.
Het is een match!
Spinnendoders zijn vrij grote wespen die hun naam danken aan een opmerkelijke vorm van broedzorg. De spinnendoders vallen onder de superfamilie wespachtigen. Ook alle sluipwespen en plooivleugelwespen behoren tot deze groep.
Slepen met spinnen
Vrijwel alle bekende spinnendoders zijn goede vliegers die hun prooi echter niet vliegend naar het nest brengen, maar deze naar het hol slepen. Slechts van enkele soorten is bekend dat ze hun prooi vliegend vervoeren. De meeste spinnendoders pakken de spin bij de poten of de spintepels aan het achterlijf en slepen de spin achterwaarts lopend naar het nest.
De meeste wespen vangen eerst een spin en maken daarna een nest. Een voorbeeld hiervan is de grijze spinnendoder. Dergelijke soorten verstoppen hun buitgemaakte prooi in de omgeving tot het nest gegraven is. Het graven wordt regelmatig gestaakt waarbij de wesp haar prooi inspecteert.
Kapers op de kust
De koekoeksspinnendoders maken gebruik van deze onachtzaamheid door snel een ei af te zetten in de spin.
Sluipwespen soorten maken eerst een nestruimte, om vervolgens op jacht te gaan naar een spin om deze te vullen.
Door hun complexe levenscyclus, die zich deels ondergronds afspeelt, is van veel soorten nog niet alles bekend. Van enkele parasitaire soorten spinnendoders is de voortplantingswijze pas relatief recentelijk ontdekt.
Uit literatuur is bekend dat de spinnendoder een spin verlamt. De verlamde spin wordt uiteindelijk begraven of ingemetseld waarbij de spinnendoder een ei op de spin afzet. De verdoofde spin dient als voer voor het nageslacht. Het zijn altijd de vrouwtjes die het werk verzetten en op spinnen jagen.
De volwassen dieren leven van stuifmeel en nectar. De mannetjes sterven kort na de paring.
Andere soorten spinnendoders
Een komkommerspin waarbij een parasiterende larve van een sluipwesp op de rug van de spin te zien is. De larve maakt kleine gaatjes in het achterlijf van de spin en zuigt af en toe wat lichaamsvloeistoffen op. De larve groeit uit tot ongeveer de grootte van het achterlijf van de spin. Vlak voor de verpopping zuigt de larve de hele spin leeg. Dit wordt de grote slurp genoemd.
De metselspinnendoder is een sluipwesp. De wesp jaagt alleen op kruisspinnen soorten.
De spin wordt vliegend vervoerd naar het nest.
Spinnen staan bekend als echte jagers, maar nu wordt de spin bejaagd door spinnendoders.
Alle foto’s en tekst: Sharida Bhageloe
Geraadpleegde bronnen:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Spinnendoders
https://nl.wikipedia.org/wiki/Roodpotige_kruisspinnendoder